-
Mobbing Nedir?: Mobbing Kavramı ve Tanımı
Merhaba. Bu yazımda mobbing nedir? sorusunun cevabını kapsamlı bir şekilde sizlere vermeye çalışacağım. Öncelikle kelime anlamından başlayalım. Mobbing, kısaca psikolojik şiddet ve yıldırma gibi eylemler olarak tanımlanabilir. Mobbing, İngilizce bir kelime olup “mob” kökünden gelmektedir. Bu sözcük, yasaya uygun olmayan kalabalık ve aşırı şiddet ile ilişkili olan anlamındadır. Mobbing psikolojik şiddet ve taciz içeren, insanlara huzursuzluk veren bir davranış biçimidir.
Şimdiye kadar bahsettiğim tanımların dışında psikolojik terör, psikolojik yıldırma, duygusal saldırı ve bir kişiye karşı cephe alma da mobbingi ifade eden diğer tanımlardandır. Mobbing genellikle iş yerlerinde iş verenler ya da çalışanlar tarafından gerçekleştirilen bir davranıştır. Günümüzün de en önemli sorunlarının başında gelmektedir. Oldukça maruz kalınması sebebiyle göz ardı edilemez olmuş ve literatürde daha sık yer almaya başlamıştır.
-
Mobbing Nedir?: Mobbingin Tarihçesi / Tarihsel Gelişimi
“İş yerinde mobbing” ifadesinin ilk kez kullanımı, Carroll Brodsky‘ın 1976 yılında yazdığı “Taciz Edilmiş Çalışan” isimli kitapta görülmüştür. Bu kitapta ağır iş koşulları incelenmiş olup, iş yerlerinde yaşanan psikolojik şiddet için de ayrı bir bölüm oluşturulmuştur. Bunun yanında psikolojik şiddeti ayrıntılı bir biçimde ilk kez ele alan kişi ise Alman psikolog Heinz Leymann’dır. Mobbing, Leynnmann’a göre “Sistematik olarak her gün veya birkaç ay süreyle, bir veya birkaç kişinin başka bir kişiye duygusal açıdan zarar verici davranışlar sergilemesidir”.
-
Mobbing Nedir?: Mobbing Kavramının Özellikleri
A) Sıklık ve Devamlılık
Mobbingi kelime anlamı ve tarihsel açıdan ele aldık. Buradan sonraki kısımlarda artık daha detaya ineceğiz ve mobbing nedir? sorusunun cevap olarak karşılığını daha iyi alacaksınız. Mobbing kavramsal olarak ele alındığı zaman 2 adet özelliği bulunmakta. Bunlardan ilki sıklık ve devamlılık. Bununla birlikte mobbingin kavramsal özelliklerini incelemeye başlayalım.
Bir kişinin mobbinge uğraması için kişinin özel ya da önemli biri olması gerekmez. Herkes mobbinge maruz kalabilir. Buna ek olarak genellikle belirgin özelliklere sahip olan kişilerin mobbinge maruz kaldığı görülmektedir.
Mobbing tek seferlik bir şey değildir, uygulanması bir süreçtir. Mobbingi uygulayan kişi veya kişiler, mobbing adı altında sürekli sergiledikleri davranışlar ile mağdur olan kişiyi sağlığından edebilirler.
İş yerinde bir kişiye karşı sergilenen kötü davranışların psikolojik terör yani mobbing olarak adlandırılabilmesi için en az 6 ay ve en az haftada 1 sefer gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca genel ortalama mobbing uygulama süresinin 15 ay, bu sürecin yarattığı kalıcı ve ağır etkilerin ortaya çıkması için de 29-46 ay geçmesi gerektiği saptanmış bulunmaktadır.
B) Güç Farklılıkları
Mobbingi uygulayan ve maruz kalan kişi sayısı bir veya birden fazla olabilir. Heinz Leymann mobbing mağduru olan kişi sayısının genellikle bir, nadiren birden fazla olduğu belirtmiştir. Ayrıca Leymann mobbingi uygulayan kişi sayısının ise 4’ten bile fazla olabileceğini ifade etmiştir.
-
Mobbing Nedir?: Mobbingin Aşamaları
A) Tanımlama Aşaması
Tanımlama aşaması mobbingin ilk aşamasıdır. Kişi ya da kişilerin fiziksel görünüm, saygınlık, mesleki yeterlilik ya da bunlara benzer özelliklerine saldırı hedeflenir. Mobbinge maruz kalan kişi ise bu aşamada yaşadıklarını anlamaya çalışarak durumu tanımlamaya çalışmaktadır.
B) Anlaşmazlık Aşaması
Kritik bir olay sonucu durum bir nebze daha şiddetlenir fakat ortada hala gerçek anlamda bir mobbing yoktur. Bu aşamada yalnızca şiddetli bir çatışma meydana gelir.
C) Saldırgan Eylemler Aşaması
Saldırgan eylemler aşamasında mobbing gerçek anlamda başlamış durumdadır. Ayrıca bu aşamada sergilenen davranışlar aktif saldırganlık ve pasif saldırganlık olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Aktif saldırganlık çabuk fark edilebilmekle birlikte, kurban doğrudan hedef alınmaktadır. Söz konusu saldırganlık ile amaç kurbana belli edilmektedir. Her şey ortada ve açık olduğu için aktif saldırganlar ile başa çıkmak daha kolaydır.
Gelelim pasif saldırganlara. Pasif saldırganlar, aktif saldırganlar gibi her saldırılarını açık bir şekilde yapmamaktadırlar. Kötü davranışlarını gizleyebilmek için zaman zaman nazik davranışlar sergileyebilirler. Bu da onlarla başa çıkmayı zorlaştırmaktadır.
Pasif saldırganlıkta amaç karşı tarafa belli edilmemekle birlikte, ilk etapta mağdurun güveninin kazanılabilmesi için yardım ediyormuş gibi davranışlar sergilenebilir. Bu da mağdurun içinde bulunduğu durumu geç fark etmesine ve kendini korumada sıkıntı yaşamasına neden olabilir. Pasif saldırgan bir süredir mağdurun yakınındadır. Buna ek olarak onu tanıdığı için açıklarını kullanarak kötü bir duruma düşürebilir.
D) Yönetimin Dahil Olması Aşaması
Bu aşamada mobbing sebebiyle psikolojisi ve çalışma şekli bozulan mağdur, diğer çalışan veya çalışanlar tarafından yönetime şikayet edilebilir. Şikayet sonrası yönetim, mağdur kişi ile bu durumu konuşmadan ön yargı ile birlikte mağdur için yapılan haksız şikayetleri kabul ederek adeta yargısız infaz yapabilir.
Yönetim bu aşamada mağdur ve mobbingi uygulayan arasındaki durumu algılayamayabilir. Mağduru suçlu görerek problemi başından atmaya çalışabilir. Ek olarak tüm bunların sonucunda yönetim de bir şekilde mobbing sürecine dahil olmuş olur.
E) Akıl Hastası Olarak Algılanma Aşaması
Kişinin düşünce yapısı ve akıl sağlığı, sürekli olarak duygusal saldırılara maruz kalınması sebebiyle bozulabilir. Sonuç olarak mağdur yapılan saldırılar sonrası artık akıl yürütemez hale gelmekle birlikte duygusallaşır ve anlamsız şeylerde bile bir anlam aramaya başlar. Bu aşamada mağdur kişiler kimseye güven duymazlar ve her şeye karşı şüpheci bir tavır sergilerler.
F) İşe Son Verilmesi Aşaması
İşe son verilmesi aşaması mobbing sürecinin son aşamasıdır. Bu aşamada mağdur, maruz kaldığı mobbing karşısında yönetim tarafından beklediği desteği alamaz. Ek olarak sağlık sorunları da yaşamaya başlar. Artık işe gitme isteği kalmaz ve psikolojisi tamamen bozulur. Mobbing sebebiyle iş performansı düşen mağdur artık kendi becerisinden daha alt işlerde çalıştırılır. En kötüsü ise işine son verilir.
Bu yazıda mobbing kavramını 4 ana başlık altında ele aldık. Umarım faydalı bir yazı olmuştur. Bu yazının devamı niteliğinde olan mobbingin türlerini, nedenlerini ve sonuçlarını ele aldığım içeriğimi okumak için buraya tıklamanız yeterli. Son olarak yazıyı okuduğunuz için teşekkür ediyorum. Ayrıca konu hakkındaki görüşlerinizi aşağıdaki yorumlar bölümünde paylaşabilirsiniz. Sonraki yazılarda görüşmek üzere…