Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir? Nasıl Kullanılır?

altı şapkalı düşünme tekniği
  • Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir?

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği üzerine hazırlamış olduğum içeriğe hepiniz hoş geldiniz. İnsan, hayatı boyunca birçok farklı karar alır veya almak zorunda kalır. Kararın hangi konuyla alakalı olduğu ve büyük mü yoksa küçük mü olduğunun önemi yoktur. Önemli olan kararın doğru alınıp alınmadığıdır. Karar alındıktan sonra pişman olmamak için etraflıca düşünüp en doğru olan seçeneği kestirip onda karar vermek gerekir. Çünkü aldığımız kararlar öyle ya da böyle bir şekilde hayatımızı etkiler.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği, herhangi bir konuda doğru kararı alabilmek için kullanabileceğiniz düşünme tekniklerinden biridir. Söz konusu tekniği hayatınızın her alanında ve her noktasında kullanabilirsiniz.


Altı Şapkalı Düşünme Tekniği adını teknik içerisinde kullanılan altı şapkadan alır. Peki nedir bu şapkalar? Her şapka farklı bir renge sahiptir ve farklı renklerdeki bu altı şapkanın her biri farklı bir düşünme yönünü temsil eder. Dolayısıyla bu teknikle bir konuya her şapkayı takarak farklı açılardan baktığınızda durum hakkında daha iyi tespit yapabilir, seçenekleri de daha iyi değerlendirerek doğru kararlar alabilirsiniz.

Bu yazı içerisinde alt başlıklar halinde elimden geldiğince bu teknik hakkında bilgi vermeye çalışacağım. Tekniğin ne olduğuna dair yaptığımız kısa girişten sonra ilk olarak tekniği kim bulmuş ona bakalım. Sonrasında ise detaylara inerek devam edeceğiz.

  • Altı Şapkalı Düşünme Tekniğini Kim Bulmuştur?

Tekniği bulan kişi bir bilim adamı olan Edward de Bono‘dur. 19 Mayıs 1933 tarihinde Malta’da dünyaya gelmiştir. Malta Royal Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunu olan Bono, Oxford’ta doktora yapmıştır ve yine burada öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Ayrıca 1991 yılından beri de Bilimsel Araştırmalar Vakfı’nda direktörlük görevini yürütmektedir.

Edward de Bono’nun 58 adet kitabı bulunmaktadır. Kitapları 34’ten fazla dile çevrilmiştir ve 57’den fazla ülkede seminer vermiştir. Düşünme konusundaki tezi hükümet ve kurumlar tarafından bile kullanılmaktadır.

Çocuklara düşünmeyi öğretmek için düzenlediği bir programı bulunmaktadır ve bu program dünya çapında kullanılmakla birlikte bazı okulların müfredatlarında da kendine yer bulmuştur. Bono, Altı Şapkalı Düşünme Tekniği kitabının yazarıdır ve düşünme üzerine çalışmalarına devam etmektedir.

altı şapkalı düşünme tekniği

  • Tartışma ve Tartışma Hataları

Tartışma, antik Yunan filozofları tarafından bulunmuş geleneksel bir düşünme alışkanlığıdır. Tartışma tekniği, yanlış iddia veya yanlış fikirleri ortaya koymak için kullanılabileceği gibi iki farklı iddia arasında karar vermede de kullanılabilir. Toplantılar, tartışmaların en çok yapıldığı ortamlardan bir tanesidir.

Toplantılarda tartışılarak sorunlar çözülmeye çalışılır, kararlar alınmaya çalışılır. Tartışmalarda genellikle konu hakkında farklı fikir üretilemez ve farklı konulara geçilemez. Aynı konular üzerinde konuşulur ve deyim yerindeyse etrafında dönülüp durulur.

Şimdi biraz da tartışma hatalarına bakalım. Tartışma genel itibarıyla negatif ve yıkıcıdır. Konuyla ilgili olarak geleceğe yönelik yapıcı bir girişim olmadığı gibi sonucunda ya kazanç vardır ya da kayıp.


Tartışılan konuda çok çok küçük bir yanlış durum varsa bu durum göze oldukça batar. Böylece ön plana alınarak tamamen bu durum odak noktası yapılır. Sürekli bu küçük yanlış durum üzerinde durulduğu için aslında durumun büyük kısmını kaplayan doğru taraf es geçilir.

Tartışmalarda aslında zayıf olan fakat saldırılamayacak olan bir fikir, kendinden daha güçlü fakat savunmasız olan bir fikre karşı baskın gelebilir. Ayrıca tartışma, karşı tarafın yanıldığını göstermek suretiyle kendi ispat etme konusunda oldukça cezbedicidir.

Önemsiz konularda bile tartışmaya başvurulur. Tartışma konusunda becerikli olan biri, kendisinden daha iyi durumda olan fakat tartışmada yetersiz olan birini kolaylıkla yenebilir. Bununla birlikte tartışmalarda ego oyunları da fazlaca bulunmaktadır. Sonuç olarak tartışmalar yeni bir fikir, yeni bir iddia yaratma konusunda yetersizdir.

  • Paralel Düşünme = Altı Şapkalı Düşünme Tekniği

Tartışma en çok kullanılan düşünme tekniğidir ve tartışmaya yeterince değindik. Peki tartışmaya alternatif bir düşünme tekniği var mıdır? Evet, paralel düşünme. Paralel düşünme, Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin temelini oluşturmaktadır. Paralel düşünmedeki amaç herkesin aynı anda ve aynı yönde yani paralel olarak düşünmesini sağlamaktır.

Tartışmada bulunan taraflar olaylara sürekli kendi açısından bakarak karşı tarafı eleştirmektedir. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği ile kullanılan paralel düşünme ise herkesin olaylara aynı anda tüm yönleriyle odaklanmasını sağlar. Bunun sonucunda ise taraflar karşılıklı olarak birbirini eleştirmek yerine bir iş birliği halinde durumları irdelerler.

altı şapkalı düşünme tekniği

  • Altı Şapkalı Düşünme Tekniği İle Düşünmenin Ayrıştırılması

Normal düşünme şeklimizde aynı anda birçok konuyu düşünebilir, aynı anda birçok şeyi yapmak isteyebiliriz. Bilgileri inceleme, fikirler oluşturma ve başkalarının fikirleri hakkında hüküm verme gibi birden fazla şeyi aynı anda gerçekleştirebiliriz. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği düşünmeyi ayrıştırarak bu durumun önüne geçer.

Düşünme ayrıştırıldığı zaman her şeyin aynı anda yapılması şekli bırakılabilir ve durumlar farklı yönleriyle de düşünülerek ele alınabilir. Böylece her bir yöne sırasıyla odaklanılarak düşünüldüğü zaman karar verme eylemi daha kolay bir şekilde gerçekleştirilir.


Düşünmenin ayrıştırılması bölümünü, bir örnek ile birlikte daha iyi anlayarak tamamlayalım. Hepimizin günlük hayatında kullandığı yazıcılar, bilgileri veya resimleri kağıda dökmemizi sağlayan teknolojik araçlardır. Peki bir yazıcı renkli bir resmi nasıl kağıda döker? Cevap çok basit, içinde bulunan farklı renklerdeki mürekkepler ile.

Biz bilgisayar vasıtasıyla yazıcıya bir görseli yazdırması görevini veririz. Yazıcı önce bu görseli tarayarak görevi anlar. Sonrasında ise içinde bulunan farklı renklerdeki mürekkepleri bir araya getirerek kendisinden istediğimiz resmi kağıda basarak bize sunar. Düşünmenin ayrıştırılması da işte tam olarak böyledir.

  • Bilinçli Düşünme

Günlük yaşantımızda düşünmenin oldukça büyük yeri vardır. Hayatımızın rutininde bazı aktivitelerimiz vardır ki bunlar otomatik olarak gerçekleşir. Yani gerçekleştirmek için üzerinde düşünmemiz gerekmez.

Karşıdan karşıya geçeriz, kapıyı açarız-kapatırız, otururuz-kalkarız. Bunlar tıpkı nasıl nefes aldığımızın veya nasıl gözümüzü kırptığımızın bilincinde olmadığımız gibidir. Bu tür şeyler otomatik bir düşünce olarak sürekli günlük yaşamımızın geri planında bulunmaktadır.

Otomatik düşünmenin yanı sıra odaklanarak ve bilinçli bir şekilde gerçekleştirilen ikinci bir düşünme şekli de vardır. Bu, bilinçli düşünmedir. Otomatik düşünme günlük rutinleri gerçekleştirmek içindir. Bilinçli düşünme ise bunun çok daha ötesindeki şeyler için gerçekleşir. Örneğin herkes topa vurabilir fakat bir futbolcunun işi bu konuda eğitim almak suretiyle kendini geliştirerek bu eylemi daha bilinçli bir şekilde gerçekleştirmektir.

altı şapkalı düşünme tekniği

  • Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinde Şapkaların Renkleri ve Görevleri

Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinde farklı renklere sahip olan her bir şapka, olaylara bakılan her bir ayrı bakış açısını temsil eder. Bu bağlamda her bir şapkanın özel bir görevi vardır ve buna göre tasarlanmışlardır. Şimdi gelin hangi şapka hangi bakış açısını temsil ediyor bakalım:

Beyaz Şapka: Tarafsızlığın ve objektifliğin şapkasıdır. Objektif olgular ve rakamlarla ilgilenir.

Kırmızı Şapka: Öfke, tutku ve duyguyu çağrıştırır. Dolayısıyla duygusallığın şapkasıdır.

Siyah Şapka: Siyah renk karamsarlık ve olumsuzluğu çağrıştırır. Bu yüzden siyah şapka kötümserdir ve bir şeyin neden gerçekleşemeyeceğini görür.

Sarı Şapka: Güneşi ve aydınlığı çağrıştırır. Bu bağlamda sarı şapka olumludur ve umutlu bir şekilde olumlu düşünme ile ilgilidir.

Yeşil Şapka: Doğa, bereket, verimli büyümeyi çağrıştırır. Yeşil şapka yaratıcıdır ve yeni fikirler ile ilgilidir.

Mavi Şapka: Her şeyin üstünde bulunan göğün rengidir ve soğukkanlılığı temsil etmektedir. Mavi şapka düşünme sürecinin kontrolüyle ilgilendiği gibi diğer şapkaların kullanımıyla da ilgilenir.

  • Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Kullanımı

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği, bireysel olarak da grup olarak da kullanılabilir. Herhangi bir konunun detaylı araştırılması, sorunların çözülmesi veya karar verme gibi durumlar için kullanılabilir. Tekniğin toplantılarda yani grup olarak kullanılma şeklini ele alalım. Teknik, grup halinde iki farklı şekilde kullanılabilir.

İlk şekilde düşünme sırasında herhangi renkteki bir şapka belli bir süre içerisinde belli bir yönde düşünülmek için kullanılabilir. İkinci şekilde ise toplantı başlamadan önce veya toplantı sırasında teknikte yer alan şapkalar belli bir sıralamaya sokulur. Sonrasında ise sıralamaya göre gereken renkteki şapka takılır. Bu yöntem, tekniği ilk defa kullanacak veya yeni kullanmaya başlayan grupların uzun ve gereksiz tartışmalardan kaçınması için birebirdir.

Şapkaların kullanımında olmazsa olmaz, değişmeyen bir sıralama bulunmamaktadır. Şapkaların kullanım şekli şartlara ve katılımcılara göre değişiklik gösterebilir. Genel kullanımda ise mavi şapka ile başlanır ve mavi şapka ile bitirilir. İkisinin arasında yer alan kısımda ise mantığa uygun bir şekilde renk sıralaması yapılarak tüm şapkalar kullanılır.

altı şapkalı düşünme tekniği

  • Sonuç

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği hayatınızın her yerinde kullanabileceğiniz bir düşünme şeklidir. Tekniğin temelinde paralel düşünme kavramı yer alır. Paralel düşünme ile herkes aynı anda aynı yönde düşünerek durum hakkında ortak bir karara varabilir. Bahsi geçen konu, bir işbirliği içerisinde incelenmiş olur. Gerek bireysel gerek toplantılarda grup şeklinde kullanılabilen bu tekniğin uygulanması oldukça basittir.

Teknik içerisinde yer alan herhangi bir renkteki şapkayı takarak o şapkanın görüşünü düşünerek o rolü gerçekleştirirsiniz. Olaylara farklı bakış açısından bakma, sorunları çözme ve karar vermede oldukça verimli ve etkili bir tekniktir.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği ile ilgili paylaşacağım bilgiler burada sona ermekte. Teknik veya yazı ile ilgili düşüncelerinizi aşağıdaki yorumlar kısmında paylaşabilirsiniz. Ayrıca buna benzer farklı içerikler için buraya tıklayabilirsiniz. Sonraki içeriklerde görüşmek üzere…

One thought on “Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir? Nasıl Kullanılır?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir